Testament i spadek nierzadko bywa powodem niesnasek nawet w zgodnych rodzinach. Istotne jest, żeby mieć podstawowe pojęcie na temat zasad dziedziczenia, aby możliwie jak najbardziej uniknąć konfliktów.
Wyższość testamentu nad dziedziczeniem ustawowym
Prymat ma zawsze testament - jeśli osoba zostawiła po sobie ostatnią wolę, dziedziczenie ma się odbyć zgodnie z tym zapisem. Testament musi być oczywiście ważny, czyli sporządzony zgodnie z zasadami, o których mowa dalej w tym artykule. W przypadku braku testamentu stosuje się dziedziczenie ustawowe, oparte o kodeks cywilny. Istnieje wyjątek od tych reguł - jeśli pierwotni spadkobiercy nie chcą lub nie mogą odziedziczyć przyznanego im przez testatora majątku, również stosuje się dziedziczenie ustawowe.
Różne rodzaje testamentów
Testament jest ważny tylko jeśli jest zapisem woli jednej osoby. Istnieją natomiast różne rodzaje testamentów. Testament holograficzny to taki, który jest napisany własnoręcznie, oraz podpisany w sposób czytelny i z datą. O testamencie urzędowym mówimy, gdy ostatnia wola zostaje wyrażona w obecności dwóch świadków i urzędnika stanu cywilnego. Sporządzony zostaje protokół zawierający wszystkie szczegóły. Protokół musi być podpisany przez spadkodawcę i przez obu świadków. Testament notarialny to po prostu wola w formie aktu notarialnego. Szczególnym przypadkiem testamentu jest testament ustny.
Taka forma dopuszczalna jest jedynie w przypadku, gdy życie spadkodawcy jest zagrożone, na przykład w wyniku nagle pogarszającej się choroby, czy urazów powypadkowych. W takiej sytuacji wymagana jest obecność trzech świadków, którzy spisują oświadczenie na podstawie ustnej woli testatora. Oświadczenie musi być podpisane przez co najmniej dwóch świadków i spadkodawcę. Co ważne, nie każdy może być świadkiem w takim przypadku. Istnieje kilka warunków - nie może być to ktoś bliski spadkodawcy, ani jedna z osób uwzględnionych w testamencie. Niedopuszczalne są także osoby bez pełnej zdolności do czynności prawnych, a także osoby niesłyszące, nieme i niewidome. Dodatkowo świadkami nie mogą zostać analfabeci i osoby nie mówiące w języku spadkodawcy i pozostałych świadków. Ograniczenie dotyczy też osób skazanych za składanie fałszywych zeznań.
Dziedziczenie ustawowe
Jak wspomniano wyżej, w pewnych wypadkach to przepisy kodeksu cywilnego decydują o tym, kto dziedziczy. Do spadku zgodnie z dziedziczeniem ustawowym uprawnione są konkretne osoby lub grupy osób. Przede wszystkim jest to najbliższa rodzina: małżonek i dzieci spadkodawcy. Małżonek musi otrzymać co najmniej jedną czwartą spadku. Jeśli dzieci nie żyją, ale pozostawiły po sobie własne dzieci (wnuki spadkodawcy) to na nich przypada spadek. Spadkobiercą mogą być również rodzice spadkodawcy, jeśli jeszcze żyją. Podobnie rodzeństwo, dziadkowie, a nawet pasierbowie - ale tylko w wypadku, gdy ich rodzice już nie żyją. W przeciwnym przypadku spadek przypada przede wszystkim małżonkowi spadkodawcy. W sytuacji, gdy zmarły nie miał żadnych bliskich, jego majątek przechodzi na gminę, a w przypadku niemożliwości ustalenia miejsca stałego zamieszkania lub w przypadku osób mieszkających za granicą, cały spadek przejmuje Skarb Państwa.
Czym jest zachowek dla bliskich?
Istnieją przypadki, gdy spadkodawca pomija w testamencie najbliższą rodzinę. Wtedy mogą oni domagać się tak zwanego zachowku dla bliskich. Dotyczy to jednak tylko rodziców, małżonka, dzieci i wnuków spadkodawcy. Wysokość zachowku to połowa spadku, który przypadałby spadkobiercy w postępowaniu dziedziczenia ustawowego. Jeśli spadkobiercą miałby być ktoś małoletni lub trwale niezdolny do pracy, mowa o dwóch trzecich wartości udziału w spadku. O zachowek trzeba wystąpić maksymalnie do trzech lat od otwarcia testamentu. Należy też pamiętać, że nie przysługuje on, jeśli spadkodawca zaznaczył w testamencie, że wydziedzicza te osoby.
Spadek a długi
Niestety, spadek nie zawsze oznacza majątek. Dziedziczone są także długi. Jeśli odziedziczyłeś długi, istnieją trzy możliwości. Można odrzucić spadek w całości, co powoduje, że tracisz wszystko, co zostało zapisane - zarówno długi, jak i majątki. Można przyjąć spadek z ograniczeniem odpowiedzialności za długi, co z kolei znaczy, że decydujesz się spłacić długi zmarłego do wysokości otrzymanego majątku. Ostatnia opcja to przyjęcie spadku bez tego ograniczenia, czyli zgoda na spłacenie całości długów spadkodawcy.
Ostatnia ważna kwestia to podatek od spadku, który należy zapłacić. Nie dotyczy to najbliższej rodziny spadkodawcy. Powyżej kwoty 9637 złotych trzeba jednak zgłosić spadek w Urzędzie Skarbowym w terminie do miesiąca od uprawomocnienia nabycia spadku.
Partner merytoryczny: Kancelaria KKPR.pl
